Η γλωσσική ανάπτυξη στα πρώτα τρία χρόνια της ζωής είναι καθοριστική για την επικοινωνία, τη σκέψη και τη μάθηση του παιδιού. Η καθημερινή διάδραση με γονείς και φροντιστές, το παιχνίδι, η ανάγνωση βιβλίων και η στοχευμένη ενίσχυση λέξεων και φράσεων δημιουργούν ένα γλωσσικά πλούσιο περιβάλλον. Ο παρακάτω οδηγός παρέχει πρακτικές δραστηριότητες και συμβουλές ανά ηλικία, βασισμένες σε νεότερες μελέτες και διεθνή βιβλιογραφία, ώστε οι γονείς να στηρίξουν αποτελεσματικά την ανάπτυξη της ομιλίας του παιδιού τους.
0–6 μηνών
Στόχος: Ακουστική και φωνητική διάκριση, πρώτες επικοινωνιακές αντιδράσεις.
Δραστηριότητες:
- Μιλάμε στο μωρό με ήρεμη φωνή, χρησιμοποιούμε απλές λέξεις όπως «μάμα», «μπαμπά».
- Ανταποκρινόμαστε στους πρώτους ήχους που παράγει το μωρό, π.χ. κλάμα, γέλια ή μικρές φωνούλες).
- Τραγουδάμε ή παίζουμε με ρίμες και ήχους.
- Δείχνουμε απλά αντικείμενα (π.χ. μαλακά παιχνίδια) και ονομάζουμε τα χρώματα/μορφές.
6–12 μηνών
Στόχος: Αναγνώριση λέξεων, πρώτες απλές λέξεις, επικοινωνία με νόημα.
Δραστηριότητες:
- Χρήση «ετικετών» για αντικείμενα και πρόσωπα: «Μπαμπάς», «Γάτα», «Μπάλα».
- Αφήνουμε το παιδί να δείξει ή να πάρει αντικείμενα ενώ μιλάμε.
- Διαβάζουμε βιβλία με μεγάλες εικόνες, απλές λέξεις ή ήχους ζώων. Μπορείτε να ξεκινήσετε από 6–8 μηνών, δείχνοντας εικόνες και λέγοντας τι είναι.
- Παίζουμε παιχνίδια «ανταπόκρισης»: ρωτάμε «πού είναι η μπάλα;» και δείχνουμε εμείς ή περιμένουμε το παιδί να δείξει.
12–18 μηνών
Στόχος: Πρώτες λέξεις με νόημα, απλές φράσεις, αναγνώριση καθημερινών αντικειμένων.
Δραστηριότητες:
- Διαβάζουμε καθημερινά βιβλία με σύντομες προτάσεις.
- Επαναλαμβάνουμε λέξεις και επεκτείνουμε αυτά που λέει το παιδί: π.χ. παιδί λέει «μήλο», εμείς «Ναι, κόκκινο μήλο».
- Παιχνίδια με ρόλους (π.χ. κουζίνα, γιατρός) για ενίσχυση λεξιλογίου.
- Τραγούδια με επαναλαμβανόμενες λέξεις και κινήσεις.
18–24 μηνών
Στόχος: Συνδυασμός δύο ή τριών λέξεων, ενεργή συμμετοχή σε διάλογο.
Δραστηριότητες:
- Ερωτήσεις «τι», «πού», «ποιος» για να ενισχύσουμε τη γλωσσική σκέψη.
- Διαβάζουμε ιστορίες με χαρακτήρες και απλές ακολουθίες γεγονότων.
- Ενθαρρύνουμε να λέει μικρές φράσεις ή προτάσεις.
- Συνεχής ονομασία αντικειμένων στο σπίτι και καθημερινές δραστηριότητες («βάζουμε νερό στο ποτήρι», «φοράμε παπούτσια»).
24–36 μηνών
Στόχος: Φράσεις 3–4 λέξεων, αφηγηματική γλώσσα, χρήση προθέσεων και χρονικών εννοιών.
Δραστηριότητες:
- Διαβάζουμε πιο σύνθετα βιβλία με ιστορίες, αφήνουμε το παιδί να περιγράψει εικόνες.
- Ρωτάμε «Τι έγινε μετά;», ενισχύοντας την αφηγηματική ικανότητα.
- Παιχνίδια με ρόλους με διαλόγους και κοινωνικές αλληλεπιδράσεις.
- Ενθαρρύνουμε να χρησιμοποιεί νέες λέξεις και να φτιάχνει δικές του μικρές ιστορίες.
Γενικές συμβουλές
- Συχνότητα: Καθημερινή ανάγνωση 10–15 λεπτών αρκεί.
- Διάδραση > Παθητική παρακολούθηση: Μιλάμε, δείχνουμε, ρωτάμε, όχι απλά αφήνουμε το παιδί να κοιτάξει.
- Υπομονή: Επαναλαμβάνουμε λέξεις και φράσεις πολλές φορές, πάντα με θετική ενίσχυση.
- Σημάδια ανησυχίας: Έλλειψη ομιλίας μετά τον 18ο μήνα ή περιορισμένο λεξιλόγιο μετά τα 2 έτη → συμβουλή λογοθεραπευτή.
Πηγές
- Παπαγεωργίου, Γ., & Μακρίδου, Ε. (2020). Ανάπτυξη γλώσσας στα πρώτα χρόνια: Θεωρία και πρακτική. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση.
- Whitehurst, G., & Lonigan, C. (2001). Emergent literacy: Development from prereaders to readers.
- Justice, L., & Ezell, H. (2002). Use of storybook reading to promote vocabulary development in preschool children.
- Rowe, M. (2012). Child-directed speech: Relation to vocabulary development.
- Dickinson, D., & Tabors, P. (2001). Beginning literacy with language: Young children learning at home and school.
