Η Γ’ Λυκείου είναι μια χρονιά ορόσημο για κάθε έφηβο. Για πρώτη φορά, οι μαθητές νιώθουν πραγματικά ότι η σχολική τους πορεία «μετράει» με τρόπο που θα καθορίσει σημαντικά το μέλλον τους. Μαζί με την προετοιμασία για πανελλήνιες εξετάσεις, τις επιλογές για σπουδές, και την αναμενόμενη κοινωνική ζωή, έρχονται έντονα συναισθήματα άγχους, πίεσης και ανησυχίας.
Οι παράγοντες που προκαλούν στρες
Τα παιδιά της Γ’ Λυκείου αντιμετωπίζουν μια σειρά παραγόντων που μπορούν να αυξήσουν σημαντικά το άγχος τους:
- Ακαδημαϊκή πίεση
Η προετοιμασία για τις πανελλήνιες εξετάσεις ή οι απαιτήσεις από τα φροντιστήρια δημιουργούν μια συνεχή αίσθηση πίεσης. Η ανάγκη να διαβάσουν «κάθε λεπτό» μπορεί να τα κάνει να νιώθουν ότι δεν έχουν προσωπικό χρόνο, ότι δεν μπορούν να απολαύσουν ούτε τις μικρές στιγμές.
- Προσδοκίες γονέων και οικονομική πίεση
Τα παιδιά της Γ’ Λυκείου δεν βιώνουν μόνο την ακαδημαϊκή πίεση· πολλές φορές νιώθουν και το βάρος των προσδοκιών των γονέων, που εκφράζεται με φράσεις όπως:
«Ζοριζόμαστε οικονομικά για να καλύψουμε τα φροντιστήρια, κοίτα να περάσεις πουθενά!»
Τέτοιες φράσεις μεταφέρονται στα παιδιά ως έντονη αίσθηση υποχρέωσης και φόβου αποτυχίας, ενώ ταυτόχρονα ενισχύουν το στρες που ήδη προκαλεί η προετοιμασία για τις πανελλήνιες εξετάσεις. Η οικονομική διάσταση αυξάνει την πίεση, γιατί το παιδί συνδέει την επιτυχία του με την προσπάθεια και το κόστος των γονιών του, και η συνεχής υπενθύμιση ότι η αποτυχία δεν είναι επιλογή μπορεί να προκαλέσει αίσθημα ανεπάρκειας και άγχος.
- Κοινωνική πίεση και συγκρίσεις
Στην εφηβεία, η ανάγκη για αποδοχή από συνομηλίκους είναι ισχυρή. Οι συγκρίσεις με φίλους, συμμαθητές ή συγγενείς σχετικά με βαθμούς, φροντιστήρια ή επιτυχίες ενισχύουν το άγχος και την ανασφάλεια.
- Μελλοντική αβεβαιότητα
Η Γ’ Λυκείου φέρνει την πρώτη μεγάλη απόφαση για το μέλλον: ποιο πανεπιστήμιο ή επαγγελματική πορεία θα ακολουθήσουν. Η αβεβαιότητα αυτή προκαλεί φόβο, ανασφάλεια και αίσθημα πίεσης.
- Υπερφόρτωση με δραστηριότητες
Τα παιδιά μπορεί να συμμετέχουν σε φροντιστήρια, ξένες γλώσσες, αθλητικές ή πολιτιστικές δραστηριότητες. Η συνεχής εναλλαγή δραστηριοτήτων και η πίεση για κορυφαία απόδοση παντού αυξάνει τη σωματική και ψυχική κόπωση.
Παιδοψυχολογική οπτική
Οι παιδοψυχολόγοι τονίζουν ότι το άγχος στη Γ’ Λυκείου είναι φυσιολογικό, αλλά χρειάζεται να έχει όρια ώστε να μην εξελιχθεί σε χρόνιο στρες ή ψυχοσωματικά προβλήματα.
Τι βοηθάει
- Αναγνώριση των συναισθημάτων
Είναι σημαντικό το παιδί να νιώθει ότι τα συναισθήματά του – φόβος, αγωνία, πίεση – γίνονται κατανοητά χωρίς κριτική. Φράσεις όπως:
«Βλέπω ότι είσαι αγχωμένος/η, καταλαβαίνω ότι είναι δύσκολο αυτή τη στιγμή»
βοηθούν να μειωθεί η πίεση και να νιώσει αποδοχή.
- Διαχείριση ρεαλιστικών στόχων
Η πίεση να είναι «τέλειος/α σε όλα» είναι συχνά καταστροφική. Οι στόχοι πρέπει να είναι ρεαλιστικοί και εξατομικευμένοι για κάθε παιδί.
Διαλείμματα και χρόνος για επαφή με συναισθήματα
Σημαντικό είναι να υπάρχει χρόνος για ξεκούραση, δραστηριότητες που αγαπάει το παιδί και επαφή με φίλους ή οικογένεια.
Αντιμετώπιση της αποτυχίας
Είναι σημαντικό τα παιδιά να κατανοούν ότι μια αποτυχία στις πανελλήνιες εξετάσεις δεν αποτελεί το τέλος του κόσμου. Οι παιδοψυχολόγοι τονίζουν ότι η υπερβολική σύνδεση της αξίας του παιδιού με την επιτυχία μπορεί να ενισχύσει το άγχος και την ανασφάλεια. Μικρές φράσεις όπως:
«Αν κάτι δεν πάει όπως το περιμένεις, υπάρχουν πάντα άλλες ευκαιρίες και δρόμοι»
ή
«Η αποτυχία δεν καθορίζει ποιος είσαι, μπορούμε να προσπαθήσουμε ξανά»
βοηθούν να μειωθεί ο φόβος της αποτυχίας και ενισχύουν την ψυχική ανθεκτικότητα και την αυτοεκτίμηση.
Τι απαγορεύεται
- Να μειώνουμε ή να γελοιοποιούμε τα συναισθήματα του παιδιού.
- Να χρησιμοποιούμε φράσεις τύπου «Δεν πειράζει, δεν είναι τίποτα» ή «Τι να κάνεις, όλοι έτσι περνάνε», που ακυρώνουν την εμπειρία του παιδιού.
- Να συγκρίνουμε με άλλα παιδιά ή με τον εαυτό μας σε παρόμοιες ηλικίες, καθώς ενισχύεται η ανασφάλεια.
Πρακτικά παραδείγματα που μειώνουν το στρες
- Δημιουργία ρουτίνας: Σταθερό πρόγραμμα με χρόνο για διάβασμα αλλά και ξεκούραση.
- Ενίσχυση αυτονομίας: Να επιλέγει το παιδί πότε θα διαβάσει τι και πώς, με καθοδήγηση αλλά χωρίς πίεση.
- Στήριξη χωρίς έλεγχο: Η παρουσία των γονιών είναι σημαντική, αλλά όχι με συνεχή πίεση ή υπενθύμιση «πρέπει να…».
- Συζήτηση για μελλοντικά σχέδια: Να μιλάει ανοιχτά για τα όνειρα και τις επιλογές του χωρίς κριτική, ώστε να μειώνεται η αίσθηση ότι η ζωή του αποφασίζεται από άλλους.
Τελική σκέψη
Η Γ’ Λυκείου είναι μια χρονιά έντονη αλλά και γεμάτη ευκαιρίες για μάθηση και προσωπική ανάπτυξη. Το στρες είναι φυσιολογικό, αλλά η ποιότητα της στήριξης από γονείς και δασκάλους καθορίζει αν θα γίνει καταλύτης ανάπτυξης ή εμπόδιο. Με κατανόηση, ανοιχτή επικοινωνία, ρεαλιστικούς στόχους και σεβασμό στην ψυχολογία του παιδιού, η πίεση μπορεί να μετατραπεί σε κινητήριο δύναμη για εμπιστοσύνη, αυτονομία και ψυχική ανθεκτικότητα.
