Η συναισθηματική νοημοσύνη (ΣΝ) δεν είναι απλώς μια μόδα· είναι η ικανότητα ενός ανθρώπου να αναγνωρίζει, να κατανοεί και να διαχειρίζεται τα δικά του συναισθήματα αλλά και εκείνα των άλλων. Σύμφωνα με τον ψυχολόγο Daniel Goleman, η ΣΝ επηρεάζει την επιτυχία στη ζωή περισσότερο από τον δείκτη νοημοσύνης (IQ). Η προσχολική ηλικία (3–6 ετών) είναι η «χρυσή περίοδος» για να καλλιεργηθεί αυτή η δεξιότητα, καθώς ο εγκέφαλος του παιδιού είναι πιο δεκτικός στις συναισθηματικές εμπειρίες.
- Η «λέξη-συναίσθημα» πριν την πράξη
Πριν αντιδράσετε σε μια συμπεριφορά, βοηθήστε το παιδί να ονομάσει το συναίσθημά του.
Παράδειγμα: Αν το παιδί θυμώνει επειδή του πήραν το παιχνίδι, πείτε:
«Φαίνεσαι θυμωμένος. Θέλεις να μου πεις τι σε ενόχλησε;»
Αυτή η τεχνική ενισχύει την αναγνώριση και την έκφραση των συναισθημάτων πριν αυτά μετατραπούν σε εκρήξεις.
(Πηγή: Denham, S. A., 2006, Social-emotional competence in preschool children)
- Η «Γωνιά των Συναισθημάτων»
Δημιουργήστε στο σπίτι μια μικρή γωνιά με μαξιλάρια, βιβλία και κάρτες συναισθημάτων (με εικόνες προσώπων). Εκεί το παιδί μπορεί να «πηγαίνει» όταν νιώθει θυμό, λύπη ή απογοήτευση. Δεν είναι τιμωρία· είναι χώρος ρύθμισης.
(Πηγή: Hoffman, L. et al., 2016, Early Childhood Research Quarterly)
- Το παιχνίδι της «Αντιστροφής Ρόλων»
Μέσα από θεατρικό παιχνίδι, ζητήστε από το παιδί να υποδυθεί εσάς και εσείς να υποδυθείτε το παιδί. Αυτό το παιχνίδι αναπτύσσει την ενσυναίσθηση, γιατί βοηθά το παιδί να δει τα πράγματα από τη δική σας οπτική.
(Πηγή: Goldstein, T. R., 2009, Journal of Developmental Psychology)
- Η «Ημερήσια Συναισθηματική Ρουτίνα»
Καθιερώστε 5 λεπτά την ημέρα (π.χ. πριν τον ύπνο) για να μιλάτε για το «καλό» και το «δύσκολο» συναίσθημα της ημέρας.
Αυτό βοηθάει:
- Στην ανάπτυξη λεξιλογίου συναισθημάτων.
- Στην ικανότητα αυτοανάλυσης.
(Πηγή: Brackett, M. A., 2012, Yale Center for Emotional Intelligence)
- Μουσική Ρύθμιση Διάθεσης
Χρησιμοποιήστε μουσική για να βοηθήσετε το παιδί να μεταβεί από έντονα συναισθήματα σε ηρεμία. Έρευνες δείχνουν ότι η μουσική ενεργοποιεί περιοχές του εγκεφάλου που συνδέονται με τη ρύθμιση των συναισθημάτων.
(Πηγή: Saarikallio, S., 2011, Psychology of Music)
- Η «Κούκλα του Συναισθήματος»
Δώστε στο παιδί μια κούκλα ή λούτρινο και πείτε του ότι αυτό το παιχνίδι «νιώθει» όπως εκείνο. Ζητήστε του να δείξει πώς νιώθει η κούκλα και τι μπορεί να την κάνει να νιώσει καλύτερα. Έτσι, το παιδί μαθαίνει να αναγνωρίζει συναισθήματα και να σκέφτεται λύσεις για τη ρύθμισή τους.
(Πηγή: Landreth, G. L., 2012, Play Therapy: The Art of the Relationship)
- Το «Ημερολόγιο Χρωμάτων»
Δώστε του ένα τετράδιο και κάθε μέρα ζητήστε του να ζωγραφίζει ένα χρώμα που ταιριάζει στο συναίσθημά του (π.χ. κίτρινο για χαρά, μπλε για λύπη). Αυτή η οπτική μέθοδος βοηθά τα παιδιά που δυσκολεύονται με τις λέξεις να εκφραστούν.
(Πηγή: Malchiodi, C. A., 2013, Art Therapy and Health Care)
- Η «Κουβέρτα Ασφαλείας»
Δημιουργήστε μια ειδική κουβέρτα ή μαξιλάρι που το παιδί μπορεί να χρησιμοποιεί όταν νιώθει άγχος ή ανασφάλεια. Συνδέστε τη χρήση της με τεχνικές ηρεμίας (π.χ. βαθιές αναπνοές, αγκαλιά). Ο συνδυασμός αφής και ρουτίνας ηρεμεί το νευρικό σύστημα.
(Πηγή: Perry, B. D., 2006, The Boy Who Was Raised as a Dog)
Η καλλιέργεια της συναισθηματικής νοημοσύνης δεν είναι μια δραστηριότητα «μιας φοράς», αλλά μια συνεχής διαδικασία που ενσωματώνεται στην καθημερινή ζωή της οικογένειας. Όταν το παιδί μαθαίνει από νωρίς να αναγνωρίζει, να εκφράζει και να διαχειρίζεται τα συναισθήματά του, του δίνετε το πιο ισχυρό εφόδιο για την ενήλικη ζωή: την ικανότητα να συνδέεται ουσιαστικά με τους άλλους και να παραμένει ψύχραιμο μπροστά στις προκλήσεις.
Πηγές
- Denham, S. A. (2006). Social-emotional competence in preschool children. Social Development, 15(3), 437–449.
- Hoffman, L. et al. (2016). Emotion regulation strategies in early childhood. Early Childhood Research Quarterly, 36, 26–35.
- Goldstein, T. R. (2009). The effects of dramatic play on empathy. Journal of Developmental Psychology, 45(6), 1534–1542.
- Brackett, M. A., & Rivers, S. E. (2012). Emotional intelligence: Implications for personal, social, academic, and workplace success. Yale Center for Emotional Intelligence.
- Saarikallio, S. (2011). Music as emotional self-regulation throughout adulthood. Psychology of Music, 39(3), 307–327.
- Landreth, G. L. (2012). Play Therapy: The Art of the Relationship. Routledge. (Στα ελληνικά: «Η Τέχνη της Θεραπείας μέσω του Παιχνιδιού», Εκδ. Πεδίο)
- Malchiodi, C. A. (2013). Art Therapy and Health Care. Guilford Press. (Στα ελληνικά: «Η Τέχνη ως Θεραπεία», Εκδ. Έρμα)
- Perry, B. D., & Szalavitz, M. (2006). The Boy Who Was Raised as a Dog. Basic Books. (Στα ελληνικά: «Το Αγόρι που Μεγάλωσε σαν Σκύλος», Εκδ. Διόπτρα)
